Vận động thô (Gross Motor Skills) là khả năng thực hiện các chuyển động lớn, có sự phối hợp của các nhóm cơ chính trên cơ thể như tay, chân, lưng và thân mình. Nói một cách đơn giản, đó là tất cả những hoạt động giúp con di chuyển và kiểm soát cơ thể trong không gian.
Để ba mẹ dễ hình dung, đây chính là những kỹ năng vận động thô mà con đang rèn luyện:
Tóm lại, vận động thô là nền tảng cho mọi hoạt động thể chất, giúp trẻ tự do khám phá thế giới xung quanh một cách chủ động và tự tin.
>> Ba mẹ xem thêm: Vận động tinh là gì? 10 hoạt động phát triển kỹ năng vận động
Bé trườn, bò là một hoạt động của vận động thô
Phát triển kỹ năng vận động thô không chỉ đơn thuần là giúp trẻ khỏe mạnh hơn về thể chất. Nó là chìa khóa vàng mở ra vô số cánh cửa phát triển quan trọng khác, tạo nên một đứa trẻ toàn diện, hạnh phúc và tự tin. Dưới đây là những vai trò cốt lõi mà vận động thô mang lại:
1 - Nền tảng cho sự độc lập và tự tin
Biết cách dạy con tự lập theo từng giai đoạn, một đứa trẻ có kỹ năng vận động thô tốt sẽ có khả năng tự mình làm rất nhiều việc: tự ngồi vào bàn ăn, tự đi lấy đồ chơi, tự mặc quần áo, hay đơn giản là tự tin chạy đến ôm chầm lấy ba mẹ. Mỗi khi con chinh phục được một thử thách vận động mới – từ việc lẫy được lần đầu tiên đến khi tự đi được xe đạp – sự tự tin và lòng tự trọng của con lại được bồi đắp thêm một chút. Con học được rằng: "Mình có thể làm được!".
>> Ba mẹ xem thêm:
Kỹ năng vận động thô tốt sẽ có khả năng tự mình vui chơi là nền tảng cho sự độc lập và tự tin
2 - Thúc đẩy phát triển não bộ và nhận thức
Vận động không chỉ là hoạt động của cơ bắp, mà còn là "bài tập thể dục" cho não bộ. Khi trẻ chạy, nhảy, leo trèo, não bộ của trẻ phải làm việc liên tục để:
Hoạt động bò, trườn giúp bé phát triển não bộ và nhận thức
3 - Tăng cường sức khỏe thể chất toàn diện
Đây là ý nghĩa phương pháp phát triển thể chất cho trẻ mầm non rõ ràng nhất. Vận động thường xuyên giúp trẻ:
Vận động thô giúp trẻ ngủ ngon hơn
4 - Cải thiện kỹ năng xã hội và cảm xúc
Hầu hết, kỹ năng xã hội đối với trẻ mầm non thông qua các trò chơi tập thể ngoài trời như đuổi bắt, trốn tìm, đá bóng... đều đòi hỏi kỹ năng vận động thô. Thông qua những trò chơi này, trẻ học được cách tương tác với bạn bè, biết chờ đến lượt, hợp tác trong một đội và xử lý cảm xúc khi thắng-thua. Một cơ thể khỏe mạnh, linh hoạt cũng giúp con có một tinh thần sảng khoái và vui vẻ hơn.
>> Ba mẹ xem thêm: 7 cách dạy kỹ năng hợp tác cho trẻ mầm non đơn giản, hiệu quả
Vận động thô thông qua sự tương tác các trò chơi tập thể ngoài trời như: kéo co
5 - Là tiền đề vững chắc cho Vận động tinh
Như đã ví von ở trên, vận động thô là nền móng. Một đứa trẻ cần có khả năng ngồi vững và ổn định trên ghế (vận động thô) trước khi có thể tập trung điều khiển các ngón tay để cầm bút chì tô màu (vận động tinh). Sức mạnh của cơ lõi (lưng, bụng) sẽ giúp con có tư thế tốt, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động đòi hỏi sự khéo léo của đôi tay.
Vì vậy, đầu tư vào việc phát triển vận động thô cho con ngay từ những năm tháng đầu đời chính là ba mẹ đang trao cho con món quà quý giá nhất: một cơ thể khỏe mạnh, một trí tuệ lanh lợi và một tinh thần tự tin để sẵn sàng chinh phục mọi cột mốc trong tương lai.
Việc vận động thô tốt là tiền đề để bé có thể phát triển toàn diện vận động tinh
Hành trình phát triển vận động thô của mỗi đứa trẻ giống như một cuộc phiêu lưu kỳ thú với nhiều cột mốc đáng nhớ. Mặc dù mỗi bé có một tốc độ phát triển riêng, ba mẹ có thể tham khảo các giai đoạn phổ biến dưới đây để đồng hành cùng con một cách tốt nhất.
Giai đoạn 1: Trẻ sơ sinh (0 – 6 tháng)
Đây là giai đoạn nền móng, khi con bắt đầu làm quen và điều khiển cơ thể mình.
Trẻ sơ sinh (0 – 6 tháng) là giai đoạn nền móng phát triển kỹ năng hoạt động thô
Giai đoạn 2: Trẻ nhũ nhi (6 – 12 tháng)
Giai đoạn của sự dịch chuyển! Con không còn nằm yên một chỗ mà chủ động khám phá thế giới xung quanh.
Trẻ nhũ nhi (6 – 12 tháng) là giai đoạn bé bắt đầu khám phá thế giới xung quanh
Giai đoạn 3: Trẻ tập đi (1 – 2 tuổi)
Con đã làm chủ được kỹ năng đi và bắt đầu thử thách bản thân với những chuyển động phức tạp hơn.
Trẻ tập đi (1 – 2 tuổi) và kèm theo những hành động phức tạp hơn trong giai đoạn phát triển vận động thô
Giai đoạn 4: Trẻ mầm non (2 – 6 tuổi)
Đây là giai đoạn bùng nổ về thể chất. Các kỹ năng của con trở nên mượt mà, phối hợp nhịp nhàng và có chủ đích rõ ràng.
Giai đoạn vận động thô của bé từ 2 – 6 tuổi bùng nổ về thể chất, phối hợp các động tác phức tạp
Lưu ý quan trọng: Các cột mốc trên chỉ mang tính tham khảo. Điều ba mẹ cần làm là tạo ra một môi trường an toàn để con tự do vận động và khám phá theo nhịp độ của riêng mình.
Thay vì gọi là "bài tập", chúng ta hãy xem đây là những "trò chơi" vui nhộn để khuyến khích con vận động một cách tự nhiên nhất. Dưới đây là 10 ý tưởng đơn giản mà hiệu quả ba mẹ có thể chơi cùng con mỗi ngày.
>> Xem thêm: Các bài tập montessori cho trẻ 3 tuổi thực hành tại nhà đơn giản
Thử thách vượt chướng ngại vật phát triển toàn diện các kỹ năng: bò, trườn, leo
Vũ công nhí thể hiện tài năng, tăng cường sự phối hợp toàn thân
Các bé cùng nhau chơi đá bóng phát triển kỹ năng phối hợp tay-mắt, chân-mắt
Bé chơi đùa cùng bong bóng xà phòng tăng khả năng chạy, nhảy, phối hợp tay-mắt
Cùng nhau xây dựng công trình, giúp bé phát triển sức mạnh cơ bắp
Phát triển kỹ năng điều khiển cơ thể theo hiệu lệnh cùng trò chơi "Simon says"
Bé tự do khám phá sân chơi ngoài trời phát triển kỹ năng vận động thô một cách tổng hợp
Để hành trình phát triển vận động của con luôn vui vẻ và an toàn, ba mẹ hãy lưu ý một vài điều quan trọng sau đây. Việc "tránh" những điều này cũng quan trọng không kém việc khuyến khích con vận động.
1 - Tránh ép buộc và so sánh con với bạn bè: Mỗi đứa trẻ là một cá thể riêng biệt. Việc so sánh "bé A đã biết đi, sao con mình còn chưa?" chỉ tạo ra áp lực vô hình cho cả mẹ và bé. Hãy tin tưởng vào nhịp độ phát triển của con và chỉ can thiệp khi có dấu hiệu chậm phát triển rõ rệt theo khuyến nghị của bác sĩ.
2 - Tránh bao bọc con quá mức: Sợ con ngã, sợ con bẩn, sợ con bị thương là tâm lý chung của cha mẹ. Tuy nhiên, việc liên tục nói "đừng chạy", "cẩn thận ngã bây giờ" sẽ khiến trẻ trở nên nhút nhát, không dám thử thách bản thân. Thay vào đó, hãy tạo ra một môi trường an toàn (dọn dẹp vật cản, lót thảm xốp...) và lùi lại một bước để con tự do khám phá. Những cú ngã nhẹ là một phần không thể thiếu của quá trình học hỏi.
3 - Tránh lạm dụng xe tập đi: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng xe tập đi không những không giúp trẻ biết đi nhanh hơn mà còn có thể gây hại. Nó khiến trẻ bỏ qua giai đoạn bò và trườn quan trọng, làm sai lệch dáng đi (đi bằng mũi chân) và tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn (lao xuống cầu thang, lật xe). Hãy để con phát triển kỹ năng đi một cách tự nhiên nhất.
4 - Tránh để con vận động trong không gian không an toàn: Trước khi để con tự do chơi đùa, hãy dành vài phút để "quét" một vòng không gian. Loại bỏ các vật sắc nhọn, che các ổ cắm điện, chặn cầu thang, và đảm bảo các đồ vật nặng được cố định chắc chắn. An toàn luôn là ưu tiên số một.
5 - Tránh biến vận động thành một "bài tập" nhàm chán: Trẻ em học tốt nhất thông qua trò chơi. Đừng bắt con "chạy 5 vòng sân cho khỏe". Thay vào đó, hãy rủ con chơi trò đuổi bắt. Sự vui vẻ chính là động lực lớn nhất giúp con yêu thích vận động.
6 - Tránh để các thiết bị điện tử cản trở thời gian vận động: Thời gian xem TV, Ipad quá nhiều sẽ "đánh cắp" khoảng thời gian quý báu mà đáng lẽ con được dùng để chạy nhảy, khám phá thế giới thực. Hãy cân bằng thời gian tĩnh và động, ưu tiên các hoạt động ngoài trời bất cứ khi nào có thể.
>> Ba mẹ tham khảo cách dạy con hiệu quả:
Đây là một vài câu hỏi phổ biến mà các bậc phụ huynh thường thắc mắc trên hành trình cùng con phát triển kỹ năng vận động thô.
Đây là một câu hỏi rất hay và quan trọng giúp ba mẹ hiểu rõ hơn về sự phát triển toàn diện của con. Về cơ bản, vận động thô và vận động tinh là hai mặt của một đồng xu, cùng nhau giúp trẻ làm chủ cơ thể mình.
Để dễ hình dung nhất, ba mẹ hãy tưởng tượng:
Dưới đây là bảng so sánh chi tiết để ba mẹ dễ dàng phân biệt:
|
Tiêu chí |
Vận động thô (Gross Motor Skills) |
Vận động tinh (Fine Motor Skills) |
|
Nhóm cơ sử dụng |
Các nhóm cơ lớn (chân, tay, lưng, thân mình). |
Các nhóm cơ nhỏ (ngón tay, bàn tay, cổ tay). |
|
Bản chất chuyển động |
Các chuyển động lớn, toàn thân, cần sức mạnh và sự phối hợp tổng thể. |
Các chuyển động nhỏ, chính xác, đòi hỏi sự khéo léo và phối hợp tay-mắt. |
|
Ví dụ điển hình |
Bò, đi, chạy, nhảy, leo trèo, ném bóng. |
Cầm thìa, vẽ, viết, cắt bằng kéo, lắp ráp lego. |
|
Mục tiêu chính |
Giúp trẻ di chuyển, giữ thăng bằng và kiểm soát cơ thể trong không gian. |
Giúp trẻ thực hiện các công việc tỉ mỉ, đòi hỏi sự chính xác của đôi tay. |
Mối quan hệ: Vận động thô là nền tảng cho vận động tinh. Một đứa trẻ cần có khả năng ngồi vững (vận động thô) trước khi có thể tập trung cầm bút chì để tô màu (vận động tinh). Do đó, việc khuyến khích trẻ vận động thô chính là tạo tiền đề vững chắc cho sự phát triển khéo léo sau này.
>> Xem thêm:
Đồng hành cùng trẻ tự kỷ (trẻ có rối loạn phổ tự kỷ - Autism Spectrum Disorder) phát triển vận động thô là một hành trình cần rất nhiều sự kiên nhẫn, thấu hiểu và sáng tạo từ ba mẹ. Nhiều trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn với trương lực cơ, khả năng giữ thăng bằng, hoặc việc lập kế hoạch vận động (biết phải làm gì với cơ thể mình).
Dưới đây là một vài chiến lược thân thiện và hiệu quả ba mẹ có thể tham khảo:
Quan trọng nhất, hãy biến mọi hoạt động thành một trò chơi vui vẻ. Sự kết nối và niềm vui giữa ba mẹ và con cái chính là động lực lớn nhất trên hành trình này.
Chia nhỏ hoạt động, sử dụng hỗ trợ trực quan giúp phát triển vận động thô cho trẻ tự kỷ
Hy vọng rằng qua bài viết này, ba mẹ đã có một cái nhìn rõ ràng hơn về tầm quan trọng của vận động thô và có thêm nhiều ý tưởng để chơi cùng con mỗi ngày. Hãy tạm gác lại những lo toan, cùng con lăn một quả bóng, nhảy một điệu nhạc vui, hay đơn giản là chạy đuổi nhau ngoài sân. Bởi lẽ, món quà quý giá nhất bạn có thể trao cho con hôm nay chính là một tuổi thơ năng động, khỏe mạnh và một nền tảng vững chắc để con tự tin khám phá thế giới rộng lớn ngày mai.
