1. Những điều cần biết về bệnh viêm phổi ở trẻ em

Viêm phổi là tình trạng nhiễm trùng phổi, khiến các túi khí bị sưng viêm và tích tụ dịch hoặc mủ, làm việc hô hấp trở nên khó khăn. Bệnh này rất phổ biến và là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến nhập viện ở trẻ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. viêm phổi ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, với những tác nhân thường gặp nhất gồm:

• Virus, thường gặp nhất, gồm virus hợp bào hô hấp (RSV), cúm, parainfluenza, adenovirus, rhinovirus... Các trường hợp này thường gây viêm phổi mức độ nhẹ – trung bình và có thể tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách.
• Vi khuẩn: phổ biến nhất là Streptococcus pneumoniae (phế cầu), Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae type b (Hib); những trường hợp này gây viêm phổi nặng hơn và thường cần điều trị bằng kháng sinh.
• Nấm hoặc ký sinh trùng: hiếm gặp, chủ yếu ở trẻ suy giảm miễn dịch hoặc mắc bệnh mạn tính.

Trẻ bị viêm phổi thường có các biểu hiện như ho, sốt, thở nhanh, khò khè, rút lõm lồng ngực hoặc cánh mũi phập phồng, mệt mỏi, chán ăn… Nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp hoặc tràn dịch màng phổi.

Ho là triệu chứng thường gặp ở trẻ bị viêm phổi, đi kèm với tình trạng mệt mỏi

2. Trẻ bị viêm phổi có tự khỏi được không?

Một số trường hợp viêm phổi nhẹ do virus có thể tự khỏi, vì hệ miễn dịch của trẻ có khả năng tiêu diệt virus gây bệnh. Khi đó, với sự chăm sóc đúng cách tại nhà như nghỉ ngơi, bổ sung dinh dưỡng, uống đủ nước và theo dõi sát sao, hệ miễn dịch của trẻ có thể tự chống lại tác nhân gây bệnh, thường trẻ sẽ hồi phục sau vài ngày đến một tuần.

Phần lớn viêm phổi ở trẻ là do vi khuẩn gây ra, và hầu như không thể tự khỏi nếu không có sự điều trị y tế, đặc biệt là dùng kháng sinh. Việc chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị có thể khiến bệnh tiến triển nặng, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp, áp xe phổi hoặc tràn dịch màng phổi.

Chính vì vậy, cha mẹ không nên chủ quan hoặc chờ đợi bệnh “tự khỏi”. Thay vào đó, phụ huynh cần đưa trẻ đi khám sớm để được bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng và hướng dẫn điều trị phù hợp.

3. Khi nào trẻ cần dùng kháng sinh để chữa viêm phổi?

Ngoài việc nắm rõ trẻ bị viêm phổi có tự khỏi được không, cha mẹ cũng cần hiểu rằng không phải trường hợp nào cũng cần dùng kháng sinh. Kháng sinh chỉ có tác dụng trong trường hợp viêm phổi do vi khuẩn. Nếu nguyên nhân gây bệnh là virus, việc sử dụng kháng sinh hoàn toàn không hiệu quả, thậm chí còn làm tăng nguy cơ kháng thuốc và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của trẻ.

Để xác định có cần dùng kháng sinh hay không, trẻ phải được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán. Một số dấu hiệu gợi ý viêm phổi do vi khuẩn mà cha mẹ cần lưu ý gồm:

• Trẻ sốt cao liên tục >38,5°C, không đáp ứng với thuốc hạ sốt thông thường.
• Ho nhiều, khạc đờm đặc, màu vàng xanh hoặc có mùi.
• Thở nhanh, thở gấp, khò khè, có dấu hiệu rút lõm lồng ngực.
• Trẻ mệt mỏi, bỏ bú hoặc chán ăn, kèm quấy khóc, khó chịu.

Trong những trường hợp này, bác sĩ sẽ kê đơn kháng sinh phù hợp tùy theo tình trạng của trẻ. Cha mẹ tuyệt đối không nên tự ý mua kháng sinh cho con uống, vì dùng sai thuốc hoặc sai liều có thể khiến bệnh nặng hơn và khó điều trị trong tương lai.

4. Cách chăm sóc và hỗ trợ trẻ bị viêm phổi tại nhà

Bên cạnh việc tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ, tùy theo tình trạng của trẻ có thể hỗ trợ quá trình hồi phục của trẻ bằng những biện pháp chăm sóc tại nhà, bao gồm: 

• Đảm bảo nghỉ ngơi đầy đủ: Cho trẻ nằm nghỉ trong không gian thoáng mát, yên tĩnh, tránh hoạt động gắng sức.
• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý: Cho trẻ ăn các bữa nhỏ, dễ tiêu, giàu vitamin và khoáng chất. Nếu trẻ còn bú mẹ, nên cho bú thường xuyên để tăng sức đề kháng.
• Uống đủ nước: Giúp làm loãng đờm, giảm tình trạng khò khè và hỗ trợ hô hấp tốt hơn.
• Giữ ấm cơ thể: Đặc biệt là vùng ngực, bàn tay và bàn chân, tránh để trẻ nhiễm lạnh.
• Vệ sinh mũi họng sạch sẽ: Dùng nước muối sinh lý để nhỏ, rửa mũi cho trẻ; có thể hút dịch mũi nhẹ nhàng nếu trẻ bị nghẹt mũi.
• Theo dõi sát triệu chứng: Quan sát nhịp thở, tình trạng ăn uống, giấc ngủ của trẻ để kịp thời phát hiện bất thường.
• Tuân thủ đơn thuốc: Cho trẻ uống đúng loại thuốc, đúng liều và đủ thời gian theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý ngưng thuốc khi thấy triệu chứng đã giảm. Không nên dùng thuốc giảm ho hoặc ức chế ho nếu không có chỉ định của bác sĩ, vì ho là phản xạ giúp tống đờm ra ngoài.

Phụ huynh cần bổ sung dinh dưỡng hợp lý cho trẻ bị viêm phổi

5. Khi nào cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay?

Thực tế, không phải trường hợp viêm phổi nào ở trẻ cũng có thể chăm sóc tại nhà. Cha mẹ cần đặc biệt chú ý và đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay nếu xuất hiện một trong các dấu hiệu sau:

• Sốt cao liên tục >39°C, không hạ sau 2 ngày chăm sóc.
• Thở nhanh, thở gấp, có dấu hiệu rút lõm lồng ngực hoặc cánh mũi phập phồng.
• Tím tái môi, đầu ngón tay, biểu hiện của tình trạng thiếu oxy.
• Trẻ bỏ bú, bỏ ăn, li bì, mệt lả hoặc quấy khóc nhiều, khó đánh thức hoặc co giật.
• Ho nhiều, đờm đặc hoặc có mủ, có máu.
• Sau vài ngày chăm sóc, tình trạng không cải thiện hoặc trở nặng.

Đây là những dấu hiệu cảnh báo viêm phổi ở trẻ đang tiến triển nặng và có nguy cơ biến chứng. Việc đưa trẻ đến bệnh viện kịp thời giúp bác sĩ xử trí đúng cách, tránh nguy hiểm đến tính mạng.

Cha mẹ nên đưa trẻ đến thăm khám nếu sốt cao liên tục và không đáp ứng với thuốc hạ sốt

Như vậy, trẻ bị viêm phổi có tự khỏi được không thì cần phải dựa vào nguyên nhân và mức độ bệnh. Một số trường hợp nhẹ do virus có thể tự hồi phục nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, đa số ca bệnh, đặc biệt khi do vi khuẩn, đều cần sự thăm khám và điều trị bằng kháng sinh theo chỉ định bác sĩ. Cha mẹ tuyệt đối không nên chủ quan hoặc tự ý dùng thuốc cho con, thay vào đó hãy đưa trẻ đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời, giúp phòng tránh những biến chứng nguy hiểm.